در دنیای مدرن امروزی این وسایل ارتباطی هستند که نقش های مهمی در زندگی روزمره افراد می گذارند و با تأثیرگذاری بر روی افکار و روان مخاطبان خود اهداف خود را عملی می کنند.

با تغییر و تحولات وسایل ارتباط جمعی به مرور زمان و پیشرفت روز به روز این وسایل شیوه زندگی و راه و رسم آن بکی دگرگون شده است . با نگاهی به گذشته بخوبی می توان دریافت که نوع دیدگاه و سلایق حتی توقعات مردم چقدر متفاوت تر بود . چرا که سرگرمی و وقت گذرانی با وسایل و تکنولوژی به شکل امروزی شناخته نشده بود و به این شکل و اندازه وجود نداشت و زندگی بیشتر صرف کارهای یدی و سرگرمی ها شامل کتابهای شعر، گنج نامه ها(شاهنامه)، گرامافون،رادیو و ...    می شد و در آن دوران گذراندن اوقات فراغت و تصمیم گیری درباره آن بر عهده بزرگترها بود در حالی که هم اکنون این رسانه های نوین هستند که براحتی گروه کثیری از مردم با افکارشان را به هر سمت و سویی که می خواهند هدایت می کنند، به عبارت دیگر این کوچکترها هستند که براحتی انتخاب می کنند، تصمیم می گیرند و نظر می دهند زیرا آنها نسلی هستند که با تکنولوژی جدید بزرگ شده اند در دنیایی که رسانه ها امیال و غرایز بشری را تحت کنترل دارند.

در این مقطع زمانی آن چه بسیار نگران کننده و تهدیدی جدی برای جوامع محسوب می شود کمرنگ شدن ارزش های انسانی و باورهای مذهبی بخصوص در نسل های جوان و نوجوان و افول فرهنگ و در نتیجه خطر سقوط فرهنگ اجتماعی است.

بر این اساس در ادامه به جایگاه و نقش ماهواره ها و تاثیرات آن در شکل گیری فرهنگ و آداب و رسوم و اهداف آن از جانب سرمایه داران و متصدیان آن می پردازیم.

اهداف شبکه های تلویزیونی ماهواره ای

ابتدا چگونگی نقش های ماهواره را در زندگی امروزه مورد بررسی قرار می دهیم . همان طور که اشاره شد این وسیله ارتباط جمعی که چندی است جایگاه خود را در خانه های اغلب مردم پیدا کرده و مردم براحتی در محل کار، خیابان، محافل و حتی مدارس و دانشگاه ها درباره آن و چگونگی      برنامه های آن با یکدیگر گفتگو می کنند. رسانه فوق الذکر برای پر کردن اوقات فراغت و سرگرمی افراد تاثیر خود را گذاشته و هر روزه نیز سعی در بیشتر کردن برنامه ها و توسعه شبکه های آن دارد. صاحبان سرمایه بخوبی دانسته اند که مخاطبان امروز با توجه به ذائقه و نیازشان چه چیزهایی را    می طلبند و درخواست آنها در چه زمینه هایی جهت پیدا کرده است.

اغلب استفاده کنندگان از این رسانه را اقشار جوان و نوجوان اعم از تحصیلکرده و غیر تحصیلکرده را شامل می گردد به گونه ای که آنها بخشی از سبک های زندگی خود را بر مبنای آنچه تماشا          می کنند پیش می برند. آنها پیامی که به شکل های هیجانی و احساسی منتقل می گردد دریافت    می کنند و گاهی بدون تعمق می پذیرند. نقش ترغیبی که توسط برنامه ها ارائه می گردد درست مانند هدف گیری افکار و احساسات و روان مخاطب می باشد اینکه آنها را ندا می دهد و امر و نهی می کند صدق و کذب واقعیت ها را مخدوش می کند تفاوت خوب و بد را در ذهن مخاطب ناشناخته باقی می گذارد و از راه های گوناگون در ذهن او اعتمادسازی می کند.

اغلب پیام هایی که ارائه می کند که هیچگونه هماهنگی و همرنگی با فرهنگ و سنت ما ندارد و بیشتر با فرهنگ های غربی و اروپایی همگن شده اند. این ناسازگاری و ارائه پیام های ناهمگون با فرهنگ ما باید برای همه ما و مقامات فرهنگی و اجتماعی آشکار باشد که چه در سر تولیدکنندگان و سرمایه گذاران این رسانه است و قصد دارد مخاطبان خود را از طریق تحریک عواطف وابسته سازد و آنان را در فضای جدیدی که میخواهد غرقه می کند. بخش زیادی از این برنامه ها اغلب با موضوعاتی عنوان می شود که از نظر مبانی اخلاقی با فرهنگ ما در تضاد است

بعنوان مثال هر گونه بی قیدی و بی تفاوتی نسبت به موضوعات معنوی را در اذهان جاری می کند و با القای ارزش های ضد اسلامی و دینی به از هم گسیختگی و همبستگی مسلمانان و تضعیف اقتدار ملی دامن می زند. فرستنده های این وسیله به لحاظ گرافیک بسیار قوی و با رنگ ها و طراحی و انواع دکوراسیون های متنوع و شاد همگام ساختن برنامه ها با موسیقی و کلام طنین انگیز و ریتم های گوناگون برای مخاطب لذت بخش تر و جذاب تر از هر نوع وسیله دیگری شده است. مجریان برنامه ها با صرف هزینه های گزاف همه سعیشان بر این است که با هم زبانی و شبیه سازی فرهنگی قالبی در برخی موارد مخاطب را به خود نزدیک سازند و از راه های ارتباطی گوناگون با آنها مراوده و ارتباط دوسویه برقرار کنند آنها همه چیز را واقعی نشان میدهند به طوری که باورهای مخاطبین خود را بیش از پیش نسبت به خود و برنامه هایشان تقویت کرده تا به طور کامل بر افکار آنها چیره گردند. یکی دیگر از موارد این است که با تبلیغ امکانات بیشتر و در اختیار قرار دادن رفاه بیشتر در دانشگاه های غربی فرهیختگان و دانشوران جامعه مان را بسوی خود می کشند و با جذب این نیروی انسانی کارآمد تخصص ها و پیشرفت های خود را عملی تر می کنند.

از انگیزه هایی دیگر که توسط مجریان امر صورت پذیرفته است گسترش تفکرات سکولاریستی در جامعه (یعنی خالی کردن ذهن ها از دین و مذهب یا دین زدایی) و نیز ایجاد فرقه های مذهبی جدید  است که با شبهه افکنی در میان جوانان و انحرافات اعتقادی و اخلاقی و ترویج آزادی به شیوه فساد و بی بند و باری به سست کردن عقاید و بنیان خانواده که به مسائلی چون تعصب زادیی، خیانت، تجمل گرایی، مدگرایی، مصرف گرایی، بارداری قبل از ازدواج، سقط جنین بدون هیچ عذری، زندگی گروهی به جای زندگی همراه خانواده، و در نهایت کم رنگ نمودن نقش و احترام والدین در حوزه خانواده     می پردازند.

آنان اینگونه جنگ نرم را شروع کرده اند با سیاستی باور نکردنی؛ مدتهاست که در چنین افکاری بسر می برند تا روزی بتوانند سلطه فرهنگی خود را بر جهان حکمفرما کنند و اختیار و اداره حکومت ها را از تمامی جوامع بگیرند.

حال که از اهداف اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ماهواره سخن گفته شد بهتر است قدری هم به موضوع و محتوای فیلم و سریال های شبکه های فارسی زبان ماهواره بپردازیم.

حاصل یافته ها چنین نشان می دهد که اغلب این سریال ها که به زبان بومی خود ما ترجمه و دوبله می شود و بیشتر این فیلم ها از آسیای شرقی مثل کره یا کشور ترکیه که تقریباً در بعضی از موارد با فرهنگ ما اشتراک سلیفه و فکر دارند انتخاب می شود و برخی از این فیلم ها نیز کلمبیایی است. آنچه محتوای این سریال ها را تشکیل می دهد اکثر موضوعاتی چون شهوت گرایی و پرداختن به مسأله لذت جنسی و ایجاد خشونت، خیانت میان زن و مرد در زندگی مشترک و بهانه ای برای ترویج برهنگی زنان را در بر می گیرد و در کل می توان اظهار کرد که از یک سریال شصت و هفتاد قسمتی نکته مثبت و آموزنده ای که برای زندگی حال و آینده افراد مفید باشد در آن یافت نمی شود.

اگر جنبه روانشناسانه آن را در نظر گیریم می شود نتیجه را چنین قلمداد کرد که تماشای اینگونه سریال ها یا فیلم ها بر ضمیر ناخودآگاه تماشاگر اثر مستقیم می گذارد و با تکرار صحنه های مخرب بیننده را دچار مخاطره های روانی و نیز آسیب های اجتماعی خواهد کرد. برقرار کردن تناسب میان نیازهای انسان و برآوردن آنها زمانی امکان پذیر است که تحت کنترل و هدایت شخص قرار گیرند نه اینکه او را بسوی تباهی از راه های غیر مشروع یا پناه آوردن به مواد مخدر برای تسکین و برآوردن نیازها وادارد. مسلماً با ممنوع کردن و حصارکشیدن و جریمه کردن از ورود ماهواره ها درون جامعه نمی توان شرایطی دلخواه تحت کنترل دولت بعمل آورد و باید اندیشه ای دیگر در این امور بکار برد.

اگر خوش بینانه به این قضیه نگاه کنیم که مردم جامعه ما برای حفظ ارزش ها و فرهنگ خود تلاش می کنند و اجازه مداخله هر گونه توطئه و فروپاشی نظام اجتماعی را به دست بیگانگان نمی دهند و همچنین با آگاهی و هوشیاری برنامه ها را انتخاب می کنند و از سواد رسانه ای برخوردارند و هر چیزی را بی دلیل نمی پذیرند و بسوی افراط و تفریط کشیده نمی شوند آنگاه می شود از برقراری امنیت فرهنگی و حفظ هویت اجتماعی در جامعه اطمینان پیدا کرد در غیر اینصورت باید منتظر تهاجم فرهنگی بیگانگان و به سلطه فرهنگی آنان براحتی تن داد و زیر بار هر خواسته ای سر خم کرد. برای جلوگیری از این معضلات و بیرون کشیدن جامعه از این ورطه هولناک راه کارهایی پیشنهاد    می گردد که در ادامه بحث در نتیجه گیری قید خواهد شد.

نتیجه گیری

          در این مقاله به موضوع و محتوای برنامه های ماهواره و سیاست ها و اهداف و تاثیرات آن از جنبه های منفی پرداخته شد و به نکات مهمی نیز اشاره شد .

شکل گیری جریان نواندیشی دینی نسلی متفاوت را در این حوزه تربیت خواهد کرد این جریان به سرعت در حال پیشروی است و به نظر می رسد رسانه ها بیش از اینکه بخواهند هویت مردم را تغییر دهند بر رفتار آنها تاثیر می گذارند .

          در کشورهای توسعه نیافته فقدان سرمایه های اجتماعی را حلقه مفقود توسعه رشد اقتصادی دانسته اند. وجود سرمایه اجتماعی ساز و کاری برای ارتقای توسعه است و فقدان و فرسایش آن مانعی برای توسعه اجتماعی است. بنابراین در صورتی که دولت ها راه حلی برای این مسأله نداشته باشند و نیازهای مادی و معنوی مخاطبان خود را به نحوی پاسخگو نباشند؛ به ناچار دچار بحران هویت و مشروعیت خواهند شد . این طبیعی است که انسان امروزی پس از یک روز کاری طولانی و خسته کننده بخواهد برای حداقل زمانی پای برنامه های تلویزیون ملی خود بنشیند و به استراحت بپردازد کما اینکه بخواهد از وقایع و اوضاع حکومت خویش اطلاعات مفیدی کسب کند .پس برای به نقد کشیدن و رفع موقعیت های بغرنج و دغدغه های جوانان و مشکلات انسانی انتظار می رود که روشنفکران و صاحبنظران و کارشناسان با استفاده از تدابیر و سنجش علایق و نظرهای افراد جامعه، تغییری مثبت در وظایف و مسئولیت های رسانه ها بوجود آورند و این مهم را دریابند.

پیشنهادی که در این مقاله قابل ذکر است این است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی با ارتقاء کیفیت و کمیت برنامه ها و با تفکیک آن طبق ساعات مناسب و برنامه ریزی صحیح، آگاه کردن افراد از سواد رسانه ای میزان اثرات رسانه ها را بر جامعه پذیری و رشد هویت اجتماعی در جهت آموزش و پرورش نیرویی مثبت و سازنده بکار گیرند تا بتوانیم با پیشرفت های بیشتر بر افتخارات ملت خود بیفزاییم.